بهترین فیلمسازان زن؛ این گروه خشن - وبلاگ نوکیا

به گزارش وبلاگ نوکیا، به مناسبت هشتم مارس که روز جهانی زن است تصمیم گرفتیم سری به کارگردانان زن تاثیرگذار در سینما بزنیم. در سال های اخیر به خصوص جنبش های #metoo و ضد تبعیض جنسیتی باعث شده که کارگردانان زن را در سینما جدی تر بگیرند. اما واقعا تعداد بهترین فیلمسازان زن چه قدر است و چه مقدار از پتانسیل سینمای روی دوش بهترین کارگردانان زن است؟

سایت imdb یک فهرست پنجاه تایی از بهترین کارگردانان زن دارد که خیلی هایشان را نمی شناسیم. برخی هایشان مثل لنی ریفنشتال کلاسیک هستند و البته تاثیر به سزایی در تاریخ سینما داشته اند. اما وقتی بخواهیم به فیلمسازان زنی اشاره بکنیم که در سال های اخیر از آن ها فیلم های مهم دیده ایم واقعیت این است که فهرست چندان طولانی نخواهد بود. این فهرست از روی بهترین فیلمسازان زن به انتخاب imdb تلخیص و گزیده شده است. این فیلمسازان زن به جز پتی جنکینز در محدوده سینمای مستقل کار می نمایند. آن ها کمتر وارد بازی بیگ پروداکشن ها می شوند. در سرانجام مطلب مقاله ای از ایندی وایر را به مناسبت روز زن آورده ایم که شرح می دهد چرا زنان در هالیوود بلاک باستر نمی سازند.

آنیس واردا

فیلم های مشهور: کلئو از 5 تا 7، چهره ها مکان ها

متولد ماه می 1928 در بلژیک بیشتر عمرش را در فرانسه فیلم ساخت و عموما او را به عنوان یک فیلمساز فرانسوی می شناسند. زنی که مادرعظیم موج نوی سینمای فرانسه لقب گرفت. او در دهه 50 و 60 میلادی تاثیر زیادی در گسترش و توسعه و تاثیرگذاری موج نوی سینمای فرانسه داشت. او در دهه 50 از نابازیگران در فیلم هایش استفاده می کرد. کاری که معمول نبود.

به آدم ها و زندگی نگاه ویژه خودش را داشت. بخشی از این نگاه از عقبه اش به عنوان عکاس می آمد. چندین مستند کوتاه ساخت تا نوبت به اولین فیلم مطرحش کلئو از 5 تا 7 رسید. داستان دو ساعت از زندگی یک خواننده پاپ که منتظر نتیجه بیوپسی اش است.

نکته جالب درباره واردا این است که تا سرانجام عمر به تجربه گرایی ادامه داد. یکسال پیش از درگذشتش در سن 90 سالگی در سال 2019 به همراه جی.آر عکاس بشردوست فیلم مستند چهره ها، مکان ها را ساخت که در محافل منتقدان با استقبال و تحسین زیادی روبه رو شد.

واردا نامزدی اسکار برای فیلم مستند در کارنامه اش دارد و برنده شیر طلای ونیز و نخل افتخاری جشنواره کن هم بوده است.

نانسی مه یرز

فیلم های مشهور: پیچیده است، کارآموز

متولد 1949 در آمریکا. این فیلمساز 70 ساله چند تا از بهترین و بامزه ترین کمدی های سال های اخیر را ساخته است و البته بیشتر از این که با کارگردانی شهرت کسب کند اول به عنوان فیلمنامه نویس مطرح شد.

هم فیلمنامه هایش و هم فیلم هایی که کارگردانی نموده در گیشه پیروزیت های زیادی کسب نموده اند. کارش را به عنوان دستیار فراوری در شبکه CBS شروع کرد. بعد به عنوان ویراستار فیلمنامه مشغول به کار شد و کم کم فیلمنامه های خودش را نوشت. اولین فیلمش تله والدین را سال 1998 ساخت. کمدی خانوادگی براساس کتاب خواهران غریب اریش کستنر که نسبتا هم با پیروزیت روبه رو شد. با کمدی-رمانتیک پیچیده است با بازی مریل استریپ و الک بالدوین نشان داد که چه ذهن خلاقی در کمدی سازی دارد. آخرین فیلمش کارآموز با بازی رابرت دنیرو و آن هاتاوی که سال 2015 ساخت یکی از بامزه ترین فیلم های دوست داشتنی یک دهه اخیر است.

او از آن فیلمسازان زنی است که بیشتر از این که جایزه برده باشد در گیشه پیروز بوده است.

جین کمپیون

فیلم های مشهور: پیانو

در کتاب فیلمسازان معاصر آمده که او یکی از اریجینال ترین و بااستعدادترین کارگردانان نسل خودش است. یکی از معدود زنانی که مرزها را کنار زد و به معبد فیلمسازان عظیم پیوست. این فیلمساز 65 ساله متولد نیوزیلند در تاریخ اسکار دومین زنی است که نامزد دریافت جایزه اسکار شد. اتفاقی که تا به حال برای پنج فیلمساز زن افتاده است. و از آن جایی که اولین ها همواره مهم هستند او اولین زنی است که اواخر دهه نود نخل طلای کن را برای ساختن فیلم پیانو به خانه برد.

کن همواره رابطه خوبی با کمپیون داشته است. اولین فیلم کوتاهش سال 1986 برنده نخل طلای بهترین فیلم کوتاه از این جشنواره شد. اولین فیلمی که ساخت عزیزدلم (SWEETIE) برنده چندین جایزه از فستیوال های بین المللی شد و با سومین فیلمش یعنی پیانو نامش را در بین بهترین کارگردانان سینمای جهان ثبت کرد. فیلمی با موضوع یک زن که در سبعیت جهان مردانه گیر افتاده و موسیقی پناهش می گردد و البته رابطه پیچیده ای هم بین او و یکی از اهالی وحشی روستایی که انگار به آن تبعید شده شکل می گیرد.

سوفیا کوپولا

فیلم های مشهور: گمشده در ترجمه

فیلمساز آمریکایی 48 ساله از یک خانواده سینمایی می آید. او دختر فرانسیس فورد کوپولا فیلمساز عظیم و سازنده پدرخوانده است و در فیلم پدرخوانده 3 جلوی دوربین پدرش رفت که بازی خیلی بدی هم داشت!

سوفیا کوپولا اولین فیلمش خودکشی باکره ها را سال 1999 ساخت. اولین همکاری او با کریستن دانست که بعدها ادامه پیدا کرد. اما شهرتش را برای دومین فیلمش گمشده در ترجمه با بازی بیل موری و اسکارلت جوهانسون به دست آورد. فیلمی که در فضای توکیو اتفاق می افتاد و درباره یک بازیگر پا به سن گذاشته آمریکایی در فرهنگ ژاپنی بود و گمگشتی هایی که داشت. فیلم خیلی زود مورد توجه منتقدان نهاده شد و سوفی کوپولا هم اسکار بهترین فیلمنامه اریجینال را برای آن به دست آورد و هم تبدیل به سومین زنی شد که نامزد جایزه اسکار بهترین کارگردانی می گردد. سال 2010 با فیلم جایی (somewhere) اولین زن آمریکایی و چهارمین فیلمساز آمریکایی شد که شیر طلای جشنواره ونیز را به خانه می برد.

آخرین فیلم سوفیا کوپولا بازسازی فیلم فریب خورده کلینت ایستوود با گروه ستاره های سینمای از نیکول کیدمن گرفته تا کالین فارل و کریستن دانست هم اثر پیروزی بود. از آن فیلمسازانی است که هم بین تماشاگران محبوب است و هم منتقدان.

نورا افرون

فیلم های مشهور: بی خواب در سیاتل

سینمای کمدی-رمانتیک آمریکا در دهه نود و هزاره سوم، تا سال 2012 که این فیلمسازی آمریکایی در سن 71 سالگی از جهان رفت، به نورا افرون هم بابت فیلمنامه هایش و هم فیلم هایی که کارگردانی نموده مدیون است.

افرون کارش را با روزنامه نگاری شروع کرد. سه بار برای نوشتن فیلمنامه های کمدی-رمانتیک فیلم های سیلک وود، وقتی هری سالی را دیدار می نماید و بی خواب در سیاتل نامزد دریافت جایزه اسکار شد. فیلمنامه وقتی هری سالی را دیدار می نماید و فیلم بی خواب در سیاتل که خودش کارگردانی کرد پیروز ترین کارهای کارنامه افرون هستند. او کارش را با نوشتن فیلمنامه های کمدی برای تلویزیون شروع کرد و فیلمنامه سیلک وود اولین کارش بود که سال 1983 نوشت.

کارگردانی را از اواسط دهه نود شروع کرد. آخرین فیلم او جولی و جولیا که درباره زندگی جولیا چایلد آشپز مشهور و نویسنده کتاب مشهور آشپزی بود سال 2009 ساخته شد. فیلمی که مریل استریپ در آن نقش جولیا چایلد را بازی کرد.

شانتال آکرمن

فیلم های مشهور: 1080 بروکسل، ژان دیلمن

در دایره المعارف فیلمسازان آمده: او کارگردانی است که از سینمای آوانگارد به سمت سینمای هنری رفت. از تجربه های فمینیستی عبور کرد و تبدیل به یک فیلمساز مولف اروپایی شد. او کارگردانی است که پیش فرض های ما درباره این که سینما چیست یا چه باید باشد را به چالش کشید.

آکرمن متولد 1950 در بروکسل بلژیک کارگردان، فیلمنامه نویس، هنرمند و استاد سینما بود. او یکی از فیلمسازانی بود که تاثیر فو ق العاده ای روی سینمای فمینیستی و آوانگارد گذاشت. او در 15 سالگی وقتی فیلم پیرو خله ژان لوک گدار را دید تصمیم گرفت وارد سینما گردد. شش سال بعد اولین فیلم کوتاهش را ساخت و به نیویورک نقل مکان کرد. فیلم کوتاهش در جشنواره های مختلف تحسین شد. اولین فیلم بلندش هتل مونتری علاقه او به برداشت های بلند و ساختارهای ویژه فیلم هایش را آشکار کرد. ژان دیلمن فیلم ساخته آکرمن را شاهکار سینمای فمینیستی می دانند. جی هوبرمن منتقد مشهور ویلج وویس نام این فیلم را جزو 19 فیلم برتر قرن بیستم قرار داد.

آکرمن سال 2015 آخرین مستند را به نام هیچ فیلم خانگی ساخت و همان سال در پاریس در سن 65 سالگی خودکشی کرد. امتیازهای فیلم های او پیش منتقدان اکثرا بالاست اما تماشاگران عادی کمتر فیلم هایش را دیده اند.

کاترین بیگلو

فیلم های مشهور: گنجه رنج

اولین زنی که جایزه کارگردانی اسکار را به دست آورد و تاریخ را رقم زد. هنوز هم تنها زنی است که توانسته این جایزه را کسب کند. نام بیگلو سال 2010 در فهرست صد شخصیت تاثیرگذار نشریه تایمز نهاده شد.

کاترین بیگلو نقاشی بااستعداد است که در انستیتو هنری سانفرانسیسکو تحصیل می کرد. بعد از دریافت لیسانس وارد دانشگاه کلمبیا شد و از اساتیدی مثل سوزان سونتاگ و اندرو ساریس تئوری های سینما را آموخت. سال 1981 اولین فیلمش را به نام بی عشق ساخت. اما او فیلمسازی است که در دهه نود شکوفا شد. Point Break و کی 19: ویدومیکر تریلرهایی بودند که هر چند هیچ کدام چندان مورد توجه منتقدان واقع نشدند اما در واقع او را برای ساخت شاهکارش در سال 2008 یعنی گنجه رنج یا همان Hurt Locker آماده کردند. گنجه رنج با بازی جرمی رنر فیلمی درباره بخش عملیات خنثا کردن بمب سربازان آمریکایی در عرق بود. فیلمی با ساختاری شبه مستند و به شدت تاثیرگذار و تعلیق برانگیز.

بیگلو همان رویه را ادامه داد و حتی با حرکت های شدید دوربین روی دست و فیلمبرداری کل فیلم در تاریکی 30 دقیقه نیمه شب را درباره عملیات دستگیری و کشتن بن لادن ساخت. آخرین فیلم بیگلو به نام دیترویت درام تاریخی درباره شورش های ضدنژادپرستی سال 1967 در دیترویت بود. بیگلو یکی از چیره دست ترین فیلمسازان این سال هاست.

آوا دوورنی

فیلم های مشهور: سلما

آوا دوورنی 47 ساله جوان ترین فیلمساز زن این فهرست است. فیلمسازی که با فیلم میانه ناکجا از جشنواره ساندنس به جهان معرفی گردید و تبدیل به اولین زن سیاهپوستی شد که جایزه جشنواره ساندنس را به خانه می برد.

او هم جزو فیلمسازانی است که اولین ها را رقم زده. سال 2014 با فیلم سلما که درباره تظاهرات عظیم مارتین لوترکینگ بود اولین زن سیاهپوستی شد که نامزدی کارگردانی گلدن گلوب را به دست آورد و اولین زن سیاهپوستی که فیلمش نامزد اسکار بهترین فیلم شد.

فیلم فانتزی که دوورنی سال 2018 ساخت به نام چروکیدگی در زمان بودجه فراوریش بین 150 میلیون دلار تا 250 میلیون دلار تخمین زده شد و او اولین زن سیاهپوست آمریکایی شد که فیلمی با چنین بودجه ای و در این ابعاد می سازد. در حقیقت دوورنی هم مرزهای تبعیض نژادی و هم تبعیض جنسیتی را از میان برداشت. فیلمسازی است که خیلی خوب احساسات تماشاگر را می تواند تحریک کند.

جودی فاستر

فیلم های مشهور: تیت مرد کوچک

جودی فاستر، ستاره دهه نود سینمای آمریکا از 2 سالگی جلوی دوربین های تبلیغاتی بازی کرد. با فیلم راننده تاکسی مارتین اسکورسیزی در دهه هفتاد نامش مطرح شد و با سکوت بره ها درام دلهره آور روانشناسانه جاناتان دمی در دهه نود به ستاره ای عظیم بدل شد.

اما از اوایل دهه نود فاستر کارگردانی را هم تجربه کرد. اولین فیلمش تیت مرد کوچک درامی درباره یک پسربچه باهوش اما تنها بود که همه احتیاجهای عاطفی اش را مادرش رفع می نماید. خود جودی فاستر نقش مادر پسرک نابغه را بازی می کرد. فیلم با استقبال خوب منتقدان روبه رو شد. فاصله ی بین دومین فیلم فاستر در دهه نود و سومین فیلمش در هزاره سوم زیاد بود. آخرین فیلمی که فاستر ساخته هیولای پول با بازی جورج کلونی محصول 2016 است. فیلمی درباره یک مجری برنامه های اقتصادی که توسط مردی در استودیو به گروگان گرفته می گردد.

فاستر که 57 سال دارد، شاید فیلم هایش در مقام کارگردان چندان کنجکاوی برانگیز نباشند اما به عنوان بازیگر ستاره ای که به کارگردانی علاقه دارد و هر از چند گاهی سراغش می رود سوژه جالبی است.

پتی جنکینز

فیلم های مشهور: واندروومن (زن شگفت انگیز)

پتی جنکینز تنها فیلمساز این فهرست است که جزو فیلمسازان مستقل محسوب نمی گردد. او برای استودیوی دی.سی فیلم بلاک باستر زن شگفت انگیز (واندروومن) را ساخت که با استقبال فوق العاده تماشاگران روبه رو شد و گیشه ها را فتح کرد و منتقدان هم دوستش داشتند و حتی تا یک قدمی این ماجرا هم پیش رفت که یک بلاک باستر ابرقهرمانی نامزد جایزه اسکار گردد.

این فیلمساز آمریکایی 48 ساله با نویسندگی و کارگردانی برای مدیوم تلویزیون کارش را شروع کرد. جنکینز تازه وارد سینما محسوب می گردد و سال 2003 اولین فیلم سینمایی اش را به نام هیولا ساخت که چارلیز ترون را برنده جایزه اسکار کرد. اما آن قدر کارنامه قانع کردن نماینده ای در تلویزیون داشت که برای دومین فیلمش به او بودجه 120 تا 150 میلیون دلاری بدهند تا یک ابرقهرمان جدید را روی پرده ببرد.

جنکینز هم سرمایه گذاران را ناامید نکرد و نشان داد که چه فیلمساز خوبی در قصه پردازی و صحنه های اکشن است. او در فیلمش گل گدو را هم به عنوان یک ابرقهرمان زن به سینمای جهان معرفی کرد.

چرا بهترین کارگردانان زن در هالیوود بلاک باستر نمی سازند؟

سوال جالبی به نظر می رسد که پرسیدنش احتمالا ضرری ندارد. چرا در سیستم هالیوود که قرار است همه چیز مبتنی بر استعداد فردی و چرخش اقتصادی باشد، فیلمسازان زن به طرف ساخت فیلم های عظیم نمی فرایند؟ این سوالی است که سایت ایندی وایر مطرح نموده. چندی پیش مقاله ای در این سایت مورد توجه نهاده شد که فهرستی از فیلمسازان زنی مثل رز مک گوان یا نیکول هولفسنر منتشر نموده بود. کارگردانانی که فیلم های جاه طلبانه مستقل می سازند. در کنارش نام 25 کارگردان زن درج شده بود که از نظر منتقدان در حال حاضر کارنامه شان نشان می دهد آمادگی ساخت بلاک باستر دارند. یعنی استودیوهای هالیوودی می توانند سرمایه های هنگفت برای ساخت فیلم های پرخرج در اختیارشان قرار دهند تا آن ها فیلم های پرفروش بسازند. خیلی از خوانندگان آن مقاله این سوال را مطرح نموده بودند که آیا اصلا کارگردانان زن تمایلی به ساخت بلاک باستر دارند؟

شاید سوال عجیبی باشد ولی آیا کارگردانان مرد واقعا خودشان علاقمند به ساخت بلاک باستر هستند؟ ایندی وایر سراغ تعدادی از کارگردانان زن فهرستش رفت تا پاسخ این سوالات را بدهند. تقریبا همه آن ها در پاسخ به این سوال متفق القول بودند که علاقمند به ساخت بلاک باستر هستند و این که این اولین باری نیست که این سوال را جواب می دهند. در صحبت با آن ها به دلایلی رسیدند که چطور ممکن است در تصمیم شان مصمم تر شوند:

1) رویاها جنسیتی نمی شوند.

بسیاری از فیلمسازان این آرزو را دارند که با ساخت یک فیلم کوتاه یا فیلم مستقل وارد هالیوود بشوند و موردتوجه قرار بگیرند. آن ها کمتر این رویا را می بافند که توسط استودیوها برای ساخت فیلم های عظیمتر استخدام شوند.

برخلاف تصور عمومی قصه های ابرقهرمانی یا بلاک باسترها جنسیتی نیستند. فیلمسازان زن هم به اندازه کافی جاه طلبند. خیلی از آن ها رویاهای عظیمی دارند و عاشق ژانر ابرقهرمانی یا بلاک باسترهای جنگی هستند. در طول این سال ها کارگردانان مردی مثل گرت ادواردز هم داشته ایم که از یک فیلم مستقل کوچک به جهان عظیم بلاک باستر پریده اند. بدون اینکه حتی کار خاصی انجام بدهند اما این اتفاقی است که کمتر برای زنان رخ می دهد.

آوا دوورنی با اقتباس اش از روی چروکی در زمان جزو آن دسته از فیلمسازان زنی است که با بودجه 100 میلیون دلاری کار نموده. کاترین بیگلو و پتی جنکینز هم همراه او در این طبقه قرار می گیرند. این وظیفه استودیوهاست که همان طور که به کارگردانان مرد این فرصت را می دهند از زنان هم بخواهند بعد از فیلم های مستقل شان روی بلاک باسترها کار نمایند.

2) ریسک بازی برد و باخت

خیلی از کارگردانان زن فکر ساختن بلاک باسترها را از سرشان بیرون نموده اند چون تجربه ساخت فیلم های عظیمتر به آن ها نشان داده که ریسک خیلی زیادی در ماجرای سرمایه گذاری وجود دارد. از طرف دیگر سرمایه گذارها هم کمتر به آن ها اعتماد می نمایند.

در خصوص پخش فیلم های کارگردانان زن همواره تبعیض وجود دارد و پخش فیلم هایی که فیلمسازان شان مرد هستند گسترده تر است. حتی قضاوت در خصوص نتیجه کار هم با توجه به جنسیت تان فرق خواهد نمود. اگر فیلم تان بد گردد مثل بمبی عمل می نماید که مستقیم شما را به زندان کارگردانان خواهد فرستاد و در بهترین حالت اگر نتیجه خوب گردد همه آن سر و کله زدن ها با تهیه نماینده ها باعث می گردد در نهایت آن ها بگویند شما آدم لجباز و سرسختی هستید. البته که زنان دوست دارند بلاک باستر کارگردانی نمایند اما همزمان نمی خواهند وقتی سر صحنه می فرایند این حس را داشته باشند که قرار است روی زمین پر از مین راه بفرایند.

3) تجربه های فروپاشی عصبی

یکی از کارگردانان زن از داستان هایی می گوید که درباره فروپاشی عصبی موقع تحویل نهایی فیلم برایش تعریف نموده بودند. این که این فروپاشی ها باعث می گردد قوه خلاقیت تان به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کند. به عقیده این کارگردان، تلویزیون می تواند یاری عظیمی برای پیدا کردن اعتماد به نفس برای ساختن بلاک باسترها باشد.

آن جا شما با گروه عظیمتری از بازیگران طرف هستید و بودجه بیشتری هم در اختیار دارید اما همزمان فرصت ارائه قوه خلاقانه تان را هم دارید. آن جا می توانید ریلکس تر و آرام تر باشید و اعتماد به نفس بیشتری هم پیدا کنید. در حقیقت خیلی از کارگردانان زن می ترسند وقتی پای پول زیاد در میان باشد جلوی خلاقیت هایشان و ایده های جسورانه شان گرفته گردد.

4) شور شخصی

البته خیلی از کارگردانان زن هم هستند که به خاطر زمان زیادی که صرف ساخت بلاک باسترها میگردد از این ماجرا انصراف میدهند. آن ها ترجیح میدهند سالی یک فیلم مستقل جالب توجه بسازند تا این که دو سال را صرف این نمایند که بلاک باستری فراوری نمایند و بعد اسم شان به فهرست کارگردان های سازنده فیلم های پرهزینه و پرفروش اضافه گردد.

ساختن بلاک باستر احتیاج به انرژی و زمان بیشتری دارد. اگر قرار است بلاک باستر بسازید باید ارتباط شخصیتان با قصه خیلی زیاد باشد. باید نسبت به آن یک شور شخصی داشته باشید. البته برخی از این فیلمسازان زن مثل هولفسنر نظریه جالبی دارند: من باید آن قدر کمدیهای خوب و ویژه بسازم و آن ها آن قدر پرفروش شوند که این طوری نام من با بلاک باستر پیوند بخورد. البته فکر نمیکنم این اتفاق به این زودیها بیفتد.

کارگردانان زن میگویند از ساخت هر فیلمی که احساسات و جهان شان را بازتاب بدهد استقبال مینمایند قصد دارد یک فیلم بلاک باستر باشد یا یک فیلم مستقل کم هزینه.

5) مرزها را محو کنید

این بخش فقط مربوط به استودیوهای فیلمسازی نیست. این وظیفه ای است که برعهده فیلمسازان زن است. آن ها باید به استودیوها نشان بدهند که قادر به کارگردانی فیلم های عظیمتر هستند بدون اینکه از هزینه ها و عواقبش بترسند. باید مرز بین رویا و واقعیت را محو کرد.

توانایی ها را ارزیابی کرد و طبق آن ها جلو رفت. خیلی از فیلمسازان زن علاقمند به ساخت فیلم های علمی-تخیلی هستند اما در نهایت خودشان به این نتیجه می رسند که توانایی اش را ندارند. پس باید سراغ حوزه ای بفرایند که می توانند در آن با اعتماد به نفس بیشتری پول خرج نمایند.

یکی از فیلمسازان زن که دوست ندارد اسمش فاش گردد می گوید: من دوست دارم یازده یار اوشن زنانه را بسازم. یا هر کدام از فیلم هایی که دیزنی رویش کار می نماید مثل ملفیسنت. هر چیزی که مربوط به جهان جنگ ستارگان یا بتمن و سوپرمن باشد. اما حالا یازده یار اوشن زنانه را گری راس میسازد و راب مارشال هم سراغ پروژه بازگشت مری پاپینز می رود. ما الان در چنین نقطه ای قرار داریم. نقطه ای که باید همه را متقاعد کنیم به عنوان فیلمسازان زن توانایی قصه گفتن داریم.

منبع: imdb